Maria Grzegorzewska – ikona polskiej pedagogiki specjalnej

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 100. rocznicę utworzenia Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, w uznaniu wybitnych zasług jej założycielki, dyrektorki i patronki prof. Marii Grzegorzewskiej, ogłosił rok 2022 Rokiem Marii Grzegorzewskiej.

Maria Grzegorzewska urodziła się 18 kwietnia 1887 roku we wsi Wołucza, w województwie łódzkim. Została pedagogiem i specjalizowała się w pedagogice specjalnej. Była córką Adolfa i Felicji Grzegorzewskich. Urodziła się jako szóste i zarazem ostatnie dziecko w rodzinie. Uczono ją zawsze, że trzeba być uczciwym i pracowitym człowiekiem, odpowiedzialnym za najbliższych. W domu Grzegorzewskich zawsze dbano o podtrzymywanie tradycji patriotycznych. W 1907 roku ukończyła szkołę średnią w Warszawie i podjęła studia w tym samym mieście. Wybrała Wydział Przyrodniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1913 roku studiowała pedagogikę w Brukseli na międzynarodowym Fakultecie Pedagogicznym, a następnie psychologię na Sorbonie. W 1918 roku otrzymała tam tytuł doktora filozofii. W 1919 roku postanowiła wrócić do kraju i skupiła się na pracy oraz pogłębianiu działalności naukowej w dziedzinie pedagogiki specjalnej. Od 1930 roku prowadziła Państwowy Instytut Nauczycielski. W okresie od listopada 1939 roku do sierpnia 1944 roku uczyła w szkole specjalnej w Warszawie.
Zawsze ceniła sobie przyjaźń. W jednej ze swoich prac pisała: „Przyjaźń daje moc do wspólnego przezwyciężania trudności, pomaga dźwigać odpowiedzialność, nie daje zapominać, że trzeba szukać tego, co najważniejsze”. Według właśnie takiej zasady żyła.
Wyróżniała się dobrocią, empatią oraz szeroko rozumianym humanizmem i altruizmem. Chętnie pomagała ludziom w potrzebie. Gdy wybuchło powstanie, brała w nim udział jako sanitariuszka. W czasie wojny pomagała również Żydom.
Ponieważ bardzo kochała dzieci, to właśnie im postanowiła poświęcić znaczną część swojego życia naukowego. Po wojnie zajęła się problemem edukacji nauczycielskiej i relacjami między nauczycielem a uczniem.

Profesor Grzegorzewska określała pedagoga jako budowniczego świata i jego przyszłości: „Im lepszy będzie nauczyciel, tym lepszy będzie świat i życie każdego człowieka". Autorka twierdziła, że w ramach miłości do człowieka, jako podstawowej cechy pedagoga zawiera się postulat głębokiej znajomości wychowanka, poznanie warunków jego życia, by móc zastosować najbardziej właściwe oddziaływania.
Jej myśl pedagogiczna i głęboki humanizm są ciągle aktualne.
W ostatnich miesiącach swego życia o swej pracy pisała:
„Cóż ja mogę powiedzieć o mojej pracy społecznej? Przede wszystkim nie mogę swej działalności jakoś różnicować: społeczna, ekonomiczna, naukowa itp. Zwyczajnie, interesował mnie ważny, lecz zaniedbywany problem społeczny – sprawa rewalidacji społecznej wszystkiego rodzaju upośledzonych, zajęcie się ich losem i zrozumienie tej, jakże ważnej kwestii społecznej; powzięłam więc jako wyraźny cel mojej działalności pracę w tym kierunku. Z jakiegokolwiek bądź punktu widzenia wydawała mi się doniosła i ważna”.
W pamięci pozostaną wypowiadane przez Marię Grzegorzewską zdania, tak charakterystyczne dla jej życia:
„Życzliwość wywołuje życzliwość, przyjaźń rodzi przyjaźń”,
„Każdy człowiek ma prawo do miejsca w społeczeństwie i do osobistego szczęścia”,
„Nie ma kaleki, jest człowiek”.
Główne jej publikacje to:
Psychologia niewidomych, Listy do młodego nauczyciela. Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów, Głuchociemni Psychologia niewidomych, Analiza zjawiska kompensacji u głuchych i niewidomych.

Zmarła 7 maja 1967 na atak serca. Pochowana została w alei zasłużonych (rząd 1, miejsce 82) cmentarza Powązkowskiego w Warszawie.       

Mniej znanym faktem jest, że Maria Grzegorzewska doczekała się muzeum na swoją cześć, mieszczącym się przy siedzibie Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Warto również zapoznać się z książką Droga do domu Jerzego Zawieyskiego, w której opisał historię tragicznie zakończonej miłości Marii.